Güneş, yaşamın kaynağı. D vitamini sentezinden sirkadiyan ritmin düzenlenmesine kadar güneşin çok sayıda faydası var. Fakat, güneşin altında uzun saatler geçirilmesi beyindeki vücut sıcaklığı ayarlama merkezlerinin zarar görmesine neden oluyor. Normalde 36,5 ile 37 derece arasında olması gereken vücut sıcaklığı, beynin ilgili merkezlerinin zarar görmesi sonucunda aniden 40 derece üstüne çıkabiliyor. Güneş çarpması olarak adlandırılan bu durum, özellikle yaz aylarının sıcak günlerinde sağlığı büyük ölçüde tehdit ediyor.
Güneş çarpması, genellikle sıcak çarpması ile karıştırılıyor. Sıcak çarpması, sıcak havalarda aşırı terleme sonucunda vücudun aşırı su ve tuz kaybı nedeniyle ortaya çıkan bir tıbbi problem. Vücutta gözlenen bazı semptomların aynı oluşu, güneş çarpmasının sıcak çarpmasıyla karıştırılmasının temel nedeni.
Güneş Çarpması Yaşamı Tehdit Ediyor
Dünya Sağlık Örgütü, 1997 ile 2017 yılları arasında 166.000’den fazla kişinin güneş ve aşırı sıcaklar nedeniyle hayatını kaybettiğini tahmin ediyor. DSÖ; şehirleşmedeki artış, yaşlı nüfus oranı ve kronik hastalıkların sıklığı gibi nedenlerle 1990 yılından beri Avrupa ve Doğu Akdeniz’i aşırı sıcağa karşı en savunmasız alanlar olarak tanımlıyor. 4 yaşın altındaki çocuklar ve 65 yaşın üstündeki yetişkinler, sıcaklık ve güneş çarpmaları için en riskli gruplar oluyor. Diğer taraftan aşırı kilolu kişiler, kronik rahatsızlığı bulunanlar, kanser hastaları ve çok zayıf kişilerin sadece güneş çarpması değil sıcak çarpması için de önlem alması öneriliyor.
Vücut sıcaklığındaki ani artış, metabolizmanın temel işlevlerini yerine getirmesine engel oluyor. Vücut sıcaklığı 40 derece üzerine çıktığı andan itibaren yaşamsal faaliyetler tehlikeye giriyor. 44 dereceye ulaştığındaysa genelde yaşamsal faaliyetler sonlanıyor. Bu nedenle, herhangi bir güneş çarpması şüphesinde vücut sıcaklığının hızlı bir şekilde düşürülmesi büyük önem taşıyor.
Güneş Çarpması Belirtileri Neler?
Güneş çarpmasında ilk olarak beyin etkileniyor. Bu nedenle, baş dönmesi ve baş ağrısı en yaygın güneş çarpması semptomları oluyor. Diğer taraftan;
- Yüksek ateş,
- Kas krampları,
- Ciltte kızarıklık, ağrı ya da yanma,
- Nefes almakta zorlanma,
- Kusma,
- Baygınlık ya da uykuya eğilim,
- Çarpıntı,
- Şuur bulanıklığı ve ileri durumlarda koma hali güneş ve sıcaklık çarpması durumlarında gözleniyor.
Güneş Çarpmasına Ne İyi Gelir?
Herhangi bir güneş çarpması ya da sıcak çarpması durumunda vakit kaybetmeden ilk müdahalenin yapılması gerekiyor. Semptomlar gözlenir gözlenmez ilk bir saat içerisinde gerekli müdahalenin yapılmadığı durumlarda hastanın beyninde kalıcı hasar oluşma riski bulunuyor. Doğru ilkyardım uygulanmadığında menenjit, inme, yüz felci ya da körlük gibi olumsuz durumlarla karşı karşıya kalınıyor.
Güneş çarpmasında;
- Kişi düz bir zemin üstüne yatırılmalı ve altına bir şeyler konularak ayaklar yaklaşık bir karış kadar yükseğe çıkartılmalı
- Kişinin üstündeki kıyafetler çıkarılmalı
- Vücudu, özellikle başı, soğuk su ile yıkanmalı
- Bilinci açıkça su ve tuz kaybı yaşıyor olma ihtimaline karşı tuzlu ayran ve soğuk su içerilmeli
- Yelpaze ya da elektrikli fan gibi yardımcılarla hasta serinletilmeye çalışılmalı
- Kişi ilkyardım sonrası kendisini iyi hissetse dahi vakit kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna götürülmeli
Güneş Çarpmasından Nasıl Korunulur?
Güneş altında fazla vakit geçirmek, özellikle alkol almak ve yoğun fiziksel aktivitede bulunmak, güneş çarpması ihtimalini attırıyor. Yetersiz sıvı tüketimi, bazı ilaçlar ve güneşin dik konumda olduğu saatlerde dışarı çıkmak gibi bazı unsurlar da güneş çarpması yaşanmasına neden oluyor.
Güneş çarpmasından korunmak için;
- Açık renkte, bol ve serin tutan kıyafetler giyebilir,
- Sıvı tüketimine özen gösterebilir,
- Güneş altında ve açık havada herhangi bir aktivitede bulunurken sık sık mola verebilir ya da yoğun fiziksel aktivite yapacağınız saatleri günbatımı sonrasına erteleyebilir,
- Alkol ve kafein tüketiminden kaçınabilir,
- Güneşin zararlı etkilerini azaltmak için güneş koruyucu kremler kullanabilir,
- Geniş kenarlı şapka ve güneş gözlüğü takabilir,
- Gün içerisinde soğuk suyla duş alabilir ya da sık sık elinizi, yüzünüzü ve gerek duyduğunuzda başınızı soğuk suyla yıkayabilir,
- Arabanızı güneşin altına değil gölgeye park edebilir,
- Risk grubundaysanız güneşin tepede olduğu saatlerde gölgede vakit geçirmek ya da daha yavaş hareket etmek gibi önlemler alabilirsiniz.
